Moglena’da Kumanların Varlığı ve Lavra Manastırı’na Ait 1184 Tarihli Resmî Belge
Moglena bölgesinde 12. yüzyılda yaşayan Kumanların varlığı, tarihî kaynaklar ve özellikle Büyük Lavra Manastırı arşivlerinde korunan resmi belgelerle kesinleşmiştir. Bu belgeler arasında en önemlisi, İmparator Andronikos I Komnenos tarafından 1184 yılında düzenlenen prostaxis emri olarak bilinen belgedir. Bu belge, Kumanların Lavra Manastırı’na ait “Pouzouchia” adlı yaylada izinsiz koyun otlattıklarını ve ödemeleri gereken vergileri yerine getirmediklerini ortaya koymaktadır.
Belgede şu ifadeler yer almaktadır:
> “Cumani licenter pecora pascunt… dekateian ouk apodidontai… touto prostantos basileos telein.”
Türkçe olarak:
> “Kumanlar hayvanlarını keyfîce otlatıyor, onda vergisini ödemiyorlar… imparator buyruğuyla bunu ödeyecekler.”
Bu ceza emri, Kumanların yalnızca bölgedeki varlıklarının değil, aynı zamanda Bizans devletine vergi ödeme yükümlülüklerinin de resmi olarak tanındığını göstermektedir. Belge ayrıca, Kumanların Vlakh çobanlara müdahale etmemeleri gerektiğini, Vlakhların yasal koruma altında olduklarını belirtmektedir.
Belge, İmparator Andronikos I Komnenos’un resmi kurşun mühürüyle onaylanmıştır. Mühürde, tahtta oturan Pantokrator İsa figürü ve imparatorun unvanları yer almakta olup, bu mühür belgenin bağlayıcılığını garanti etmektedir.
Orijinal belge, günümüzde Büyük Lavra Manastırı Arşivi’nde muhafaza edilmektedir. Ayrıca belge, Actes de Lavra adlı ciltte (Paris, 1970) tam metin, tercüme ve açıklamalarıyla yayımlanmıştır.
Bu belge, Kumanların Moglena’da hem sosyal hem de ekonomik açıdan Bizans idaresi altında olduklarını, manastır toprakları üzerindeki otlatma faaliyetlerinin devlet denetimi ve yaptırımları kapsamında olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda, bölgede farklı topluluklar arasındaki sosyal düzenin sağlanması ve devletin hukukî otoritesinin uygulanması açısından da önemli bir kaynaktır.
---
Kaynaklar
Bartusis, Mark C. Land and Privilege in Byzantium: The Institution of Pronoia. Cambridge University Press, 2012.
Lemerle, Paul; Guillou, André; Svoronos, Nikolaos (eds.). Actes de Lavra, Tome I. Paris: CNRS Editions, 1970.
Dumbarton Oaks Seal Catalogue, BZS 1958.106.1852.
Mobility and Migration in Byzantium. A Sourcebook. Document 1.8.3.
