Osmanlı’da İstanbul’a Göç Yasağı
Osmanlı Devleti, İstanbul’un kalabalıklaşmasını ve düzenin bozulmasını önlemek amacıyla zaman zaman İstanbul’a göçü yasaklamış veya sıkı kurallara bağlamıştır. Göç yasağı, özellikle Anadolu’dan başıboş gelen işsizlerin kontrolsüz şekilde İstanbul’a yerleşmesini engellemek için uygulanmıştır.
1. Ferman – III. Murad Dönemi (1582)
> “Anadolu’dan izinsiz gelip İstanbul’da başıboş dolaşanlar memleketlerine geri gönderilsin. Kadılar ve subaşılar bunları yakalasın ve şehirden çıkarsın.”
Kaynak: BOA, Mühimme Defteri, nr. 48, H. 990 / M. 1582.
2. Ferman – II. Mustafa Dönemi (1695)
> “İstanbul’da fazlaca yabancı ve işsiz kimse bulunduğu tespit edilmiştir. Herkesin kim olduğu defterle bilinsin, izinsiz olanlar uzaklaştırılsın.”
Kaynak: BOA, Mühimme Defteri, nr. 116.
3. Uygulama – II. Mahmud ve 1831 Nüfus Sayımı
1831’de yapılan ilk resmi nüfus sayımı ile İstanbul’da kimliksiz, kayıtsız kimse kalmaması istenmiş, herkesin nüfus defterine yazılması ve ikamet izni belgesi taşıması şart koşulmuştur.
Kaynak: BOA, NFS.d., nr. 1–100 (Nüfus Defterleri Serisi)
Ek: Tanzimat Dönemi uygulamaları için: Düstur, Birinci Tertip, Cilt 1.
---
📌 Özetle:
Göç yasağı güvenlik, iaşe ve düzen için alınmış bir tedbirdi.
İzinsiz gelenler şehirden atılırdı.
Yerleşim ancak izinli, kayda alınarak yapılabilirdi.
Hüsnü Yazıcı
