Kurulan Türk Devletlerinin Dili ve Dini
Not: Türk devletlerinin dili ve dini, kurulan dönem, coğrafi konum ve siyasi etkileşimler gibi birçok faktöre göre değişkenlik göstermiştir. Bu nedenle kesin bir sıralama yapmak yerine, genel bir çerçeve çizmek daha doğru olacaktır.
Genel Bakış
* İslamiyet Öncesi Dönem: Göktürkler, Hunlar gibi erken dönem Türk devletlerinde Tengricilik, Şamanizm gibi göktanrı inancına dayalı dinler hakimdi. Dil olarak da eski Türk dilleri konuşuluyordu.
* İslamiyet Sonrası Dönem: Arap coğrafyası ile olan etkileşimler sonucu Türkler İslam dinini kabul etmeye başladılar. Bu dönemde Arapça ve Farsça gibi diller de devlet işlerinde ve kültür hayatında önemli bir yer tuttu. Ancak halk arasında Türkçe konuşulmaya devam edildi.
Önemli Türk Devletleri ve Özellikleri
* Göktürkler: Tengricilik, eski Türk dili.
* Avarlar: Tengricilik, eski Türk dili.
* Uygurlar: Maniheizm, Budizm, daha sonra İslam, eski Türk dili ve Uygur alfabesi.
* Karahanlılar: İslam, Türkçe ve Arapça.
* Gazneliler: İslam, Farsça ve Türkçe.
* Selçuklular: İslam, Farsça ve Türkçe.
* Osmanlılar: İslam, Osmanlıca (Türkçe ve Arapça karışımı).
Özetle: Türk devletlerinde dil ve din, siyasi ve kültürel etkileşimler doğrultusunda sürekli bir değişim içinde olmuştur. Genel olarak İslam'ın kabulünden sonra Arapça ve Farsçanın etkisi artmış olsa da, Türkçe her zaman halkın ana dili olarak kalmıştır.
