Sarıyer, İstanbul'un tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir ilçedir. Eskiden yerleşik ve yazlık halk arasında ayrım olsa da, zamanla bu farklar ortadan kalkmıştır. Sarıyer'in yerli halkı, Osmanlı dönemi öncesi Doğu Roma İmparatorluğu'ndan gelen Rum, Ermeni ve Türklerden oluşuyordu. İstanbul'un fethinden sonra, Sarıyer de göç alarak Türkleşmeye başladı. Bu göçler özellikle 16. ve 17. yüzyıllarda yoğunlaşmış, 19. yüzyılda Ruslarla yapılan savaşlar ve Balkanlar'dan gelen mübadelelerle artmıştır.
Sarıyer, hem yerli halkı hem de yazlıkçılarıyla tarihi ve kültürel çeşitliliğe sahipti. Özellikle zengin Türkler, Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler yazlık olarak burada bulunuyordu. Sarıyer'in tarihi camileri, çeşmeleri ve yapılarıyla birlikte, yerel halkın geçmişine dair pek çok iz taşır. Bu yerleşim, saraylar ve köşkler ile "Paşalar Köyü" olarak da anılmaktaydı, çünkü çok sayıda paşa Sarıyer'de yaşamıştır. İlçede yer alan doğa harikası bölgeler ve mesire alanları, Sarıyer'i hem yazlık hem de tarihi bir cazibe merkezi yapmaktadır.
Sarıyer'in "Paşalar Köyü" olarak anılmasının nedeni, Osmanlı İmparatorluğu döneminde ve Cumhuriyet dönemi sonrasında, birçok paşanın Sarıyer'de ikamet etmesidir. Ancak, bu paşaların tam isimleri genellikle belirli kaynaklarda net olarak yer almaz. Yine de, Osmanlı dönemindeki bazı ünlü paşalar ve yöneticilerin Sarıyer'de yaşamış olduğu bilinmektedir. İşte bazıları:
1. Nevşehirli Damat İbrahim Paşa – Osmanlı sadrazamlarından biri olan Damat İbrahim Paşa'nın Sarıyer'e yakın bölgelerde ikamet ettiği ve burada çeşitli yazlık yerler edindiği bilinir.
2. Kethüdâ Ali Efendi – II. Mustafa döneminde, Sarıyer Ali Kethüda Camii’ni inşa ettiren ve Sarıyer'e önemli katkılarda bulunan bir diğer önemli paşadır.
3. Hacı Salih Paşa – Sarıyer'de Hacı Salih Paşa tarafından yaptırılan bir çeşme, ilçenin tarihî mirasını temsil eder.
Bu paşalar dışında, Sarıyer'de yaşamış olan ve çeşitli yöneticilik görevlerinde bulunmuş daha pek çok önemli Osmanlı şahsiyeti bulunmaktadır. Ancak, paşaların isimlerine dair tam bir listeye ulaşmak oldukça zordur, çünkü birçok kişi zaman içinde yerleşim değiştirmiş ya da yazlık olarak kullanılmışlardır.
Sarıyer ile ilgili kaynak belgeler, ilçenin tarihini, kültürel zenginliğini ve sosyo-ekonomik yapısını anlamak için önemli bir kaynaktır. Bu tür belgeler genellikle yerel tarihçiler, araştırmacılar, arşivler ve eski yayınlar tarafından derlenir. İşte Sarıyer ile ilgili bazı önemli kaynaklar:
1. Mirât-ı İstanbul (İstanbul'un Görünümü): 17. yüzyılda yazılmış bu eserde, Sarıyer ve çevresindeki yaşam, ticaret, sosyal yapılar, mesire yerleri ve çeşmeler gibi konulara dair bilgiler yer almaktadır.
2. Bostancıbaşı Defteri: 19. yüzyılda Sarıyer'deki hane yapısı, ticaret ve yerleşim hakkında önemli bilgiler sunan bir belgedir. Burada, ilçedeki çeşitli yapılar ve yaşam biçimleri kaydedilmiştir.
3. Osmanlı Arşivleri: Osmanlı dönemine ait belgeler, Sarıyer'in yönetimi, yerleşim yapısı, sosyal yapısı ve paşaların burada yaşamları hakkında bilgiler sunabilir. İstanbul'un çeşitli arşivlerinde bulunan bu belgeler, Sarıyer'in tarihine ışık tutmaktadır.
4. Sarıyer Belediyesi Arşivi: Sarıyer Belediyesi'nin resmi web sitesi veya fiziksel arşivlerinde, ilçenin tarihi, gelişimi ve önemli olaylarına dair belgeler bulunmaktadır. Ayrıca yerel tarihi araştırmalar ve belgelenmiş sözlü tarih çalışmaları da mevcuttur.
5. Evliya Çelebi'nin Seyahatnâmesi: Evliya Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli yerlerini gezerek bu bölgelerle ilgili kapsamlı bilgiler bırakmıştır. Sarıyer'in özellikle doğal güzellikleri ve mesire yerleri hakkında bazı referanslar bulunabilir.
6. Sarıyer ile ilgili Yerel Yayınlar: Sarıyer'in tarihi, kültürel yapısı ve gelenekleriyle ilgili çeşitli kitaplar, broşürler ve araştırma makaleleri bulunmaktadır.
7. Sarıyer'in Eski Fotoğrafları ve Haritaları: Sarıyer'in eski fotoğrafları, haritaları ve belgeleri, bölgenin nasıl geliştiği ve değiştiği hakkında görsel kaynaklar sağlar.
Bu tür kaynaklardan yararlanarak Sarıyer'in tarihi hakkında daha fazla bilgi edinebilir ve ilçenin geçmişine dair daha derinlemesine bir anlayış geliştirebilirsiniz.
