Temettüat Defterleri: Sosyal Tarih Kaynağı Olarak Önemi
Aile, Şahıs Ad ve Sıfatları: Temettüat Defterleri, Osmanlı toplumunun sosyal yapısını anlamada önemli bir kaynaktır. Defterlerde, vergi mükellefi olan hane reislerinin isimleri kayıtlıdır. Kayıtlar, aile bağlarını anlamayı kolaylaştırır. Örneğin, bir kişinin baba adı “Osman oğlu Ali” veya babasının lakabı “Çullu Oğlu İbrahim” şeklinde yazılmıştır. Baba-oğul, kardeşler veya geniş aile üyeleri genellikle ardışık olarak listelenmiştir. Ailelerin mahalleler veya köyler arasındaki göç hareketleri de bu defterlerde dikkatle incelenebilir. Ayrıca defterler, yörede kullanılan kişisel isimlerin çeşitliliğini ve bu isimlerin sosyal bağlamdaki önemini yansıtır.
Hane Reislerinin Meslekleri: 1256 tarihli defterlerde hane reislerinin meslek bilgisine genellikle yer verilmezken, 1261 defterlerinde mesleklerin yazıldığı görülür. Meslekler, bir köyde veya mahallede ekonomik faaliyetlerin çeşitliliğini ve dağılımını anlamaya olanak tanır. Çiftçi, gündelikçi, demirci ve çulhacı gibi meslekler sıklıkla kaydedilmiştir. Ziraat ve hayvancılık, küçük köylerde geçim kaynağının temelini oluştururken, toprak sahibi olmayanlar genellikle büyük çiftliklerde işçi olarak çalışmıştır. Bu defterlerde, sürekli işçiler ile mevsimlik işçilerin durumu da gözlemlenebilir. Daha büyük köylerde, ziraat dışı zanaatların geliştiği ve köy ihtiyaçlarının bu yolla karşılandığı da anlaşılmaktadır.
Kadınlar ve Yetimler: Hane reisleri arasında kadın ve yetimlere de rastlanır. Bu durum, sosyal yapıdaki değişimleri anlamak açısından önemlidir. Kadınlar genellikle eşlerinin ölümüyle, çocuklar ise babalarının ölümüyle hane reisi konumuna gelmiştir.
Sonuç: Temettüat Defterleri, Osmanlı toplumu hakkında geniş bir bilgi yelpazesi sunar. Aile yapıları, meslek dağılımı, ekonomik yaşam ve göç hareketleri gibi birçok konuda detaylı analiz yapmayı mümkün kılar. Bu yönüyle hem sosyal tarih hem de demografik çalışmalar için vazgeçilmez bir kaynaktır.
