Konyar: Bizans’tan Osmanlı’ya Uzanan Bir Türk Yerleşim Unsuru
Konyarlar, adlarını geldikleri Konya ve çevresinden alan, Balkanlar’a göç etmiş bir Türk topluluğudur. “Konya” burada yalnızca şehir merkezini değil, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Karaman Eyaleti’nin merkez bölgesini kapsar. Bu alan, Konya, Karaman, Aksaray, Niğde ve kısmen Kayseri ile Bozkır, Beyşehir, Ereğli gibi çevre yerleşimleri içine alır.
Tarihî kaynaklar, bu topluluğun Osmanlı öncesi Bizans döneminde Balkanlar’a davet edildiğini ve Osmanlı döneminde ise takviye göçlerle pekiştirildiğini göstermektedir.
Bizans Dönemi Yerleşimi (XII. yüzyıl)
Franchet d’Espérey, Les Musulmans en Thessalie adlı çalışmasında, konyarların XII. yüzyılda Bizans imparatorları tarafından Bulgar tehlikesine karşı Anadolu’dan getirildiğini bildirir:
“...Konya’dan gelen bir Türk halkı olup, XII. asırda Bizans imparatorları tarafından Bulgarlar’a karşı çağırıldılar.”
(Franchet d’Espérey, RMM, t. XIII, Paris, 1911, s. 87)
Bu bilgiler, Bizans’ın sınır savunma stratejisinin bir parçası olarak Anadolu’dan Türk unsurları Balkanlar’a yerleştirdiğini göstermektedir.
Osmanlı Dönemi Yerleşimi (XV.–XVI. yüzyıl)
Osmanlı fethinden sonra Anadolu’dan Balkanlar’a yönelik iskân politikaları çerçevesinde konyarlar yeniden önem kazanmıştır.
Tuma, Anton Tuma, Die Türken in Makedonien adlı eserinde konyarların XVI. yüzyıl başlarında Moglena bölgesine göç ettiklerini belirtir:
“Konyarlar XVI. asrın başında Moglena’ya hicret ettiler; Fatihanlar ise çok daha uzun zamandan beri burada bulunuyorlardı.”
(Tuma, s. 219)
Cvijić de konyarları yörüklerden tamamen ayırır ve onların Anadolu’nun Konya civarından geldiğini kesinleştirir:
“Konyarlar, yörüklerden tamamen ayrıdır; Konya civarından geldikleri kesindir.”
(Cvijić, La Péninsule Balkanique, s. 156)
Sonuç
Konyarlar yalnızca Osmanlı dönemi göçmeni değildir. Kökenleri, Bizans döneminin sınır savunma amaçlı iskânlarına dayanır. Ancak Osmanlı fethiyle birlikte bu topluluk yeniden takviye edilmiş, yerleşimleri kalıcı hâle getirilmiş ve bölgedeki Türk varlığının önemli unsurlarından biri olmuştur.
“Konya” kökenli tanımı ise dar anlamda şehir merkezini değil, Konya ve çevresindeki geniş Karaman bölgesini kapsar. Bu durum, Balkanlar’daki Türk yerleşim tarihinin tek bir döneme indirgenemeyeceğini; Bizans’tan Osmanlı’ya uzanan bir süreklilik olduğunu göstermektedir.
