Evlad-ı Fatihan’ın Görevde Olmayan Neferleri ve Ulufelerin İadesi (1199/1785)
Orijinal Belge Metni (Osmanlıca Transkripsiyon):
Hüküm ki,
Ada-i Kebir muhafazası için Yenice-i Vardar'da vaki Karacaabad'dan tahrir olunan ve hizmetleri başında bulunmadıkları bildirilen neferata verilen ulufelerinin istirdat ve Hazine-i Amire’ye irsaline dair Selanik'de sakin Evlad-ı Fatihan Zâbiti Mustafa'ya hüküm.
Günümüz Türkçesiyle Çeviri:
Karar şudur ki:
Büyük Ada'nın (Ada-i Kebir) korunması için Yenice-i Vardar’daki Karacaabad köyünden yazılmış (tahrir edilmiş) olan ve fiilen görevde bulunmadıkları bildirilen askerlerin (neferlerin) kendilerine verilmiş olan maaşlarının (ulufelerinin) geri alınarak Osmanlı devlet hazinesine (Hazine-i Âmire) gönderilmesi hususunda, Selanik’te ikamet eden Evlad-ı Fatihan zabiti Mustafa’ya emir verilmiştir.
Tarihî Arka Plan ve Analiz:
1785 (Hicri 1199) tarihli bu belge, Osmanlı Devleti’nde taşra askerî düzeninin denetimi açısından önemli bir örnektir. Özellikle Evlad-ı Fatihan toplulukları arasında görevde olmayan kişilerin maaş almasının önlenmesi için alınan mali önlemleri göstermektedir.
Ada-i Kebir olarak geçen yer isminin, yalnızca "büyük ada" anlamında değil, aynı zamanda özel bir coğrafi bölge olduğu kuvvetle muhtemeldir. Bu noktada dikkat çeken yorum:
Ada-i Kebir = Ada Kale (Ada-Kaleh) olabilir.
Ada Kale, bugünkü Romanya sınırları içinde, Tuna Nehri üzerinde stratejik bir Osmanlı kalesiydi. 18. yüzyılda hâlâ Osmanlı idaresinde olan bu yer, sınır koruma ve Balkan iç hatlarının kontrolü açısından hayati öneme sahipti.
Karacaabad (Karacaova) bölgesinden neferlerin bu bölgeye gönderilmesi, hem bölgesel lojistiğin hem de Evlad-ı Fatihan yapısının doğal bir uzantısıdır. Belgeye göre bu kişilerin görev başında olmadıkları anlaşıldığından, aldıkları maaşlar iptal edilmiş ve hazineye aktarılması için resmi emir gönderilmiştir.
Bu uygulama, Osmanlı’da “adı var, kendi yok” diye tabir edilen pasif askeri kaydın önüne geçmek amacıyla, doğrudan mülkiye ve maliye işleyişine bağlanmıştır. Selanik’te görevli Mustafa adındaki zabitin bu işlemi rapor etmesi, yerel kontrol mekanizmalarının da aktif olduğunu gösterir.
Kaynakça Notu:
Belge, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’na aittir.
Fon: AE.SABH.I..
Yer Bilgisi: 70-4827
Belge Tarihi: Hicri 12 Şevval 1199 (Miladi 10 Ağustos 1785)
Bağımsız araştırmacı Hüsnü Yazıcı tarafından Osmanlı Arşivi’nden alınan belge yapay zekâ tarafından çevrilmiştir. Hata payı yapay zekânındır.
