Kanyani Köyünde Evlad-ı Fatihan Vergisine Direniş: Osmanlı’dan Bir Belge
Bağımsız Araştırmacı Hüsnü Yazıcı tarafından Osmanlı Arşivi’nden alınan belgeler yapay zekâ tarafından çevrilmiştir. Hata payı yapay zekânındır.
Giriş
Osmanlı Devleti’nin geniş Balkan topraklarında uyguladığı Evlad-ı Fatihan sistemi, askerî sınıfa ait topluluklara çeşitli ayrıcalıklar tanımaktaydı. Ancak zamanla bu sistem, taşrada sosyal gerilimlere ve vergi anlaşmazlıklarına neden oldu. Arşiv belgelerinde sıkça rastladığımız bu sorunlardan biri de Yenice-i Vardar’a bağlı Kanyani köyünde yaşanmıştır. 1135 Hicrî tarihli bu belgede, köy halkından bazı kişilerin Evlad-ı Fatihan vergisini ödemeye karşı çıktıkları ve tahsile engel oldukları bildirilmektedir.
Belge Metni ve Çevirisi
OSMANLICA ORİJİNAL METİN:
(1) دولتلو افندم حضرتلرينه عرضدر
(2) ینجە وار دار قضا سنده تابع قانياني كريسى اهل سى ندن باضى اشخاص
(3) اولاد فاتحان موقطعاسى ندان تحصيل اولنان
(4) مال آخذلرینه مانيهت ايدوب
(5) ديوان همايون حضرتلرينه عرضه اولنب
(6) زيردكى محرر زابتى احمد طرفندنه تحریر اولنان زحریه تهليسدر
MODERN TÜRKÇE ÇEVİRİSİ:
(1) Devletli Efendim Hazretlerine arzdır.
(2) Yenice-i Vardar kazasına tabi Kanyani köyü ahalisinden bazı kişiler,
(3) Evlad-ı Fatihan mukataasından tahsil olunan
(4) vergilerin tahsiline engel olmuşlardır.
(5) Bu husus Divan-ı Hümayun hazretlerine arz edilerek
(6) aşağıda kayıtlı Zabit Ahmed tarafından yazılan zahriye telhisidir.
2. BELGE METNİNDEN DEVAM:
(1) مذکور قریه اهل سى ندان باضى نفر
(2) مذکور مال تحصيلنه مزاحمت و
(3) تاخير ايدوب ديوان همايون حضرتلرينه
(4) ايضاح ايله
(5) محال اولدقندن
(6) علاقه لى مأمور طرفندنه تحقيقدن بعد
(7) اسباب طى الى عرض اولندكده
(8) مجازاتله مأمور اولنمالرى تنبيه اولنوبدر
(9) زيردكى تحريرلر عرضه در
MODERN TÜRKÇE ÇEVİRİSİ:
(1) Bahsi geçen köy halkından bazı kişiler,
(2) adı geçen verginin tahsiline müdahale ve
(3) geciktirme yaparak,
(4) Divan-ı Hümayun hazretlerine
(5) bildirilmişlerdir.
(6) Konu hakkında yetkili memur tarafından inceleme yapıldıktan sonra
(7) mesele arz edilmiş,
(8) bu kişilerin cezalandırılmaları gerektiği ifade edilmiştir.
(9) Aşağıdaki ifadeler arz içindir.
Belgenin Önemi
Bu belge, taşrada halk ile devlet arasındaki ilişkilerin ne kadar kırılgan olabileceğini ve Evlad-ı Fatihan gibi imtiyazlı sınıfların bile zamanla halk nezdinde sorgulandığını göstermektedir. Kanyani halkı bu vergilere ya karşı çıkmış ya da ödememekte direnmiştir. Devlet ise, düzeni bozanları tespit etmiş ve görevli memur vasıtasıyla cezai işlem talep etmiştir.
Sonuç
Arşivlerde bu tür belgeler yüzlercedir. Fakat Kanyani köyündeki bu olay, Evlad-ı Fatihan sisteminin sadece bir askerî-yerleşim politikası olmadığını; aynı zamanda vergi, sınıf ve adalet meselelerini kapsayan çok katmanlı bir yapı olduğunu gösterir.
