Vodine’de Evlad-ı Fatihan Statüsünün İhlali ve Devlet Müdahalesi (H.1214 / M.1799)
Bağımsız Araştırmacı Hüsnü Yazıcı
Osmanlıca Orijinal Metinden Seçmeler:
"...Selanik mülhakatından Vodine'deki Karacaabad Evlad-ı Fatihan karyelerinden dört eşkinci ve bir nefer piyade ile diğer karyeler ahalisinden emval-i emiriyelerini vaktile edada muhalefet etmekte olduklarından ve bunun diğerlerine de sirayetle mukataa usulünün ihlaline sebep olacağından bahisle, merkumların fatihandan çıkarılarak yerlerine münasiplerinin alınması..."
"...mezkur karye ahalisi tahkik oluna, muktedir olmayanların defterden ihracı ve ehil olanların tayini ferman-ı alişan gereğince icra buyrula..."
"...mazbata ve hüccet ile hüccet-i merkume zeylinde beyan olunduğu ve mahalline hüküm irsal kılındığı..."
Modern Türkçe Çeviri:
Selanik eyaletine bağlı Vodine sancağının Karacaabad nahiyesindeki Evlad-ı Fatihan köylerinden dört eşkinci ve bir nefer piyade ile diğer köy halkının bir kısmı, devlete ait vergileri zamanında ödemedikleri tespit edilmiştir. Bu ihmalkârlığın diğer köyler için de kötü örnek teşkil etmesi ve mukataa (ihale) sistemini zedelemesi tehlikesine binaen, adı geçen kişilerin Evlad-ı Fatihan statüsünden çıkarılması ve yerlerine devletin mali yükümlülüklerini yerine getirebilecek uygun kişilerin tayin edilmesi kararı alınmıştır.
Ayrıca, ilgili köy sakinlerinin tek tek incelenmesi, Evlad-ı Fatihanlık şartlarını taşımayan kişilerin defterlerden çıkarılması ve gerekli tayinlerin yapılması yönünde bir ferman çıkarılmış; tüm bu işlemler ise resmi mazbata (rapor) ve hüccet (hukuki belge) ile belgelenmiştir.
Tarihi Değerlendirme:
Bu belge, Osmanlı’da Evlad-ı Fatihan sisteminin sadece bir askerî görev değil, aynı zamanda vergi sorumluluğu ile iç içe geçmiş bir statü olduğunu göstermektedir. Devlet, görevini ihmal eden kişilere karşı müdahale ederken sadece onları azletmekle kalmamış, aynı zamanda sistemin sürdürülebilirliğini sağlamak için yerlerine “ehil” ve “muktedir” kişilerin getirilmesini emretmiştir.
Bu, Osmanlı bürokrasisinin taşradaki denetim gücünü ve Evlad-ı Fatihan gibi kurumların sadece geçmişe dayalı değil, aktif görev sorumluluğu içeren yapılar olduğunu belgelemektedir.
Kaynak: Devlet Arşivleri Başkanlığı, C..AS.. fonu, 62-2916 numaralı belge, H.1214 (M.1799)
Not: Bu belge, Osmanlı Arşivi’nden alınmış olup yapay zeka tarafından çevrilmiştir. Hata payı yapay zekânındır.
